مقدمه پایتخت بی همتای گز ایران
گز یکی از شیرین‌ترین و اصیل‌ترین سوغاتی‌های ایران است که در فرهنگ و هویت غذایی کشور جایگاهی ویژه دارد. آنچه امروز به‌عنوان «گز» در بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌شود، ریشه در سنت‌های دیرپای شهر اصفهان دارد. در طول تاریخ، شهر اصفهان نه‌تنها مهد هنر و معماری بوده، بلکه در زمینهٔ تولید شیرینی‌های سنتی نیز پیشتاز بوده است. گز، چنان با نام اصفهان گره خورده که طی نسل‌ها، به‌عنوان یکی از نمادهای مهم میراث ناملموس این شهر شناخته می‌شود.
## پیشینهٔ تاریخی گز در اصفهان
بر اساس مستندات تاریخی، قدمت گز به دست‌کم ۴۰۰ سال پیش و دوران صفویه بازمی‌گردد. در آن زمان، اصفهان به‌عنوان پایتخت فرهنگی و سیاسی ایران، هنرمندان و صنعت‌گران بسیاری را در خود جای داده بود که در حوزه‌های مختلف از جمله شیرینی‌پزی فعالیت می‌کردند. هنر گزسازی نیز از همان زمان با خلاقیت و ذوق ایرانی آمیخته شد و رفته‌رفته جایگاهی منحصربه‌فرد در سفره‌ها و بازارهای سنتی پیدا کرد.
در دورهٔ قاجار نیز گز اصفهان، به دلیل کیفیت بالا و طعم بی‌نظیر، شهرت جهانی یافت. حتی در سفرهای خارجی پادشاهان و دربار قاجار، گز به‌عنوان سوغاتی ارزشمند و نشان‌دهندهٔ ذوق و هنر ایرانی به دیگر کشورها هدیه می‌شد. این روند باعث شد گز به‌مرور از یک شیرینی محلی به کالایی صادراتی و شناخته‌شده در جهان تبدیل شود.
به‌عنوان میراث ناملموس اصفهان
تولید گز را باید فراتر از یک روش شیرینی‌پزی ساده دانست. مراحل ساخت گز:انتخاب مواد اولیه طبیعی مانند انگبین‌های گیاهی (گزانگبین، ترنجبین، شیرخشت و …) یا عسل گرفته تا افزودن مغزهای تازه پسته و بادام، و سپس پخت و هم‌زدن طولانی مواد در دیگ‌های مسی—همگی نشان از دانش بومی، مهارت‌های فردی و تجربهٔ جمعی مردم اصفهان دارد. از این رو، می‌توان گز را جزئی از میراث فرهنگی ناملموس اصفهان به شمار آورد؛ چرا که این مهارت و دانش سینه‌به‌سینه منتقل شده و در طی قرون، رشد و تحول یافته است.
علاوه بر طعم و عطر منحصربه‌فرد، بسته‌بندی‌های سنتی گز اصفهان نیز بازتابی از فرهنگ و هنر این شهر بوده است. در سال‌های گذشته، جعبه‌های گز با تزیینات سنتی و مینیاتورهای ایرانی عرضه می‌شدند که این خود جلوه‌گر نقش‌های هنری اصفهان بر روی یک سوغات شیرین و به‌یادماندنی بود.
### شکل‌گیری تولید گز در شهرهای دیگر
شهرهایی نظیر قم و بلداجی در حدود سه تا چهار دههٔ اخیر وارد عرصهٔ تولید گز شده‌اند. برخی از اهالی این مناطق که پیش‌تر در اصفهان مشغول به کار و یادگیری فنون گزسازی بودند، با بازگشت به شهرهای خود اقدام به راه‌اندازی کارگاه‌های کوچک گز کردند. پیدایش این کارگاه‌ها هرچند به اشتغال‌زایی منطقه کمک کرد، اما از نظر سابقه و قدمت قابل مقایسه با سنت ریشه‌دار گز در اصفهان نیست.
با گذشت زمان و الگوبرداری از روش‌های تولید گز اصفهان، تولیدکنندگان در شهرهای دیگر نیز توانستند جایگاهی در بازار به دست آورند. با این حال، کیفیت، تنوع و تاریخچهٔ گز اصفهان همچنان وجه تمایز این صنعت در مهد اصلی خود یعنی اصفهان است.
### تولید گزهای رژیمی و فناورانه در اصفهان
در سال‌های اخیر، با رشد دانش فنی و ورود شرکتهای فناور و دانش‌بنیان به صنعت گز، نسل جدیدی از گزها روانهٔ بازار شده است که در کنار طعم سنتی، شاخص‌های سلامتی را نیز در بر دارند. گزهای رژیمی، بدون قند، کم‌کالری، پری‌بیوتیک و غنی از فیبر اکنون توسط چند شرکت فناور اصفهانی تولید می‌شود. این شرکت‌ها با تکیه بر دانش روز و تحقیقات پژوهشی توانسته‌اند فرمولاسیون گز را برای افراد دارای رژیم‌های خاص (دیابت، سلیاک، کتوژنیک و وگان) بهبود دهند. چنین محصولاتی نشانگر آن است که اصفهان همچنان در نوآوری و حفظ اصالت گز پیشتاز بوده و با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، این میراث سنتی را به‌روز کرده است.
### نتیجه‌گیری
اصفهان، پایتخت بی‌همتای گز ایران بوده و هست. هرچند در دهه‌های اخیر شهرهایی مانند قم و بلداجی وارد عرصهٔ تولید گز شده‌اند و توانسته‌اند سهمی از بازار را به دست آورند، اما ریشه و اصالت این شیرینی سنتی همواره به اصفهان بازمی‌گردد. نام «گز اصفهان» برای ایرانیان و جهانیان یادآور هنر دیرپای تولید این شیرینی است که نسل‌به‌نسل حفظ شده و تکامل یافته است. از سوی دیگر، امروزه شرکتهای فناور مستقر در اصفهان با تکیه بر دانش روز و رعایت اصول علمی و بهداشتی، گزهای رژیمی و پری‌بیوتیک با ارزش غذایی بالا تولید می‌کنند که به نیازهای متنوع مصرف‌کنندگان امروزی پاسخ می‌دهد. در نهایت، برندهای مطرح و نام‌آشنای اصفهان—با توجه به سابقه، تجربه و دسترسی به مواد اولیهٔ مرغوب—همواره بهترین نوع گز را در طول تاریخ ارائه داده و پیوسته در حال ارتقا و نوآوری در این هنر اصیل هستند. امید نگینی
1. #گز
2. #گز_اصفهان
3. #پایتخت_گز
4. #سوغات_اصفهان
5. #شیرینی_سنتی
6. #میراث_ناملموس
7. #گز_رژیمی
8. #گز_بدون_قند
9. #گز_کم_کالری
10. #گز_پری_بیوتیک
11. #نوآوری_در_صنعت_گز
12. #گز_بلداجی
13. #گز_قم
14. #گز_فناورانه
15. #شرکتهای_دانش_بنیان
16. #صنایع_غذایی_سنتی
17. #تاریخچه_گز
18. #اصفهان
19. #سوغات_ایران
20. #صادرات_گز
